Koekenpannen en alles wat je daarover wilt weten

In de meeste huishoudens zijn meerdere koekenpannen aanwezig. Sowieso natuurlijk in meerdere maten maar vaak ook van verschillende materialen. Bijvoorbeeld koekenpannen met een anti-aanbaklaag of pannen gemaakt van roestvrijstaal, gietijzer of plaatstaal. Omdat elk materiaal zijn eigen bakeigenschappen heeft is niet elke pan overal geschikt voor. Afhankelijk van het gerecht kies je de meest geschikte koekenpan. Maar wanneer gebruik je nou welke koekenpan? Na het lezen van Koekenpannen en alles wat je daarover wilt weten ben je volledig op de hoogte.

Jaren terug gebruikte ik voornamelijk pannen met een anti-aanbaklaag. Lekker makkelijk omdat niets aanbakte. En om de paar jaar verving ik ze omdat de anti-aanbaklaag slijtage begon te vertonen. Toen ik mij een paar jaar terug verdiepte in koekenpannen, materialen en de respectievelijk eigenschappen ging er een wereld voor me open. Inmiddels heb ik een fijne collectie gietijzeren, plaatstalen en anti-aanbakpannen. Ook heb ik nog 2 roestvrijstalen pannen maar eerlijk gezegd staan die enigszins te verstoffen. Ik gebruik inmiddels liever een gietijzeren of plaatstalen pan.

In dit artikel neem ik je mee in de wereld van de koekenpan. Ik leg je de verschillen uit tussen de diverse materialen en geef tips voor het beste gebruik en onderhoud.

Inhoudsopgave van dit artikel:

• Anti-aanbakpan
  • Gebruik van de pan
• Plaatstalen pan
  • Gebruik
  • Inbranden van de pan
  • Onderhoud
• Gietijzeren pan
• Roestvrijstalen pan
• Conclusie

Anti-aanbakpan

Anti-aanbakpannen zijn van oudsher non-stick door een Teflonlaag in de pan. Hoewel het heel makkelijk is dat voedsel niet aanbakt heeft Teflon ook nadelen. Het is gevoelig voor krassen en oververhitting. In een pan met teflonlaag mag je dus geen harde of scherpe voorwerpen gebruiken en bij temperaturen boven 250/260ºC gaat de laag kapot. Tegenwoordig zijn er ook pannen met een keramische of titanium laag. Dit zijn hardere en sterkere materialen dan teflon maar hebben eveneens goede non-stick eigenschappen.

In het verleden is er veel discussie geweest over het gebruik van Teflon in pannen. Teflon werd namelijk geproduceerd met behulp van PFOA en dit bleek een kankerverwekkende stof. Inmiddels is het gebruik van PFOA verboden en tref je het niet meer aan in pannen. In mijn blogpost over keramische pannen leg ik uit waarom er veel discussie is over Teflon en PFOA. Ook vertel ik waarom keramische pannen het verantwoorde alternatief zijn.

Gebruik van de pan

Ongeacht het materiaal van de anti-aanbaklaag doe je er goed aan de pan nooit zonder iets erin op te warmen. Gebruik een anti-aanbakpan op medium vuur en laat ‘m nooit roken. Gebruik ook liever geen harde of metalen voorwerpen in de pan maar siliconen, plastic of houten lepels en spatels. Afhankelijk van het materiaal van het handvat kan de pan al dan niet in de oven worden gebruikt. Na gebruik de koekenpan laten afkoelen en reinigen met wat afwasmiddel en een zachte borstel of spons.
Tip: om te testen of de pan al heet genoeg is druppel je een paar druppels water in de pan. Als ze gelijk beginnen te sissen en te springen is de pan klaar voor gebruik.

Plaatstalen pan

Een plaatstalen koekenpan is relatief goedkoop, onverwoestbaar en gaat met de juiste behandeling je hele leven mee. Plaatstaal is bestand tegen hoge temperaturen en kan zonder problemen worden gebruikt in de oven. In vergelijking met een anti-aanbakpan is plaatstaal wel wat zwaarder. Met name bij pannen met een flinke diameter is dat goed merkbaar. Plaatstalen pannen zijn geschikt voor keramisch en inductie.

Gebruik

Voor het eerste gebruik moet je pan altijd meerdere keren inbranden. Doe je dat niet dan heeft de pan geen goede bakeigenschappen en zal je gerecht onherroepelijk aanbakken. Heb je de pan echter goed ingebrand dan is er een eerste natuurlijk anti-aanbaklaag ontstaan. Door de pan te gebruiken en goed te onderhouden zullen de anti-aanbak eigenschappen steeds verder toenemen. Het is misschien wat werk maar je krijgt er een fantastische pan voor terug die je hele leven mee kan.

Warm de pan op tot ze goed heet is en doe dan pas de boter of olie in de pan. Zodra de boter of olie op temperatuur is kan je aan de slag met koken. Het opwarmen gaat weliswaar langzamer dan bij een lichtere anti-aanbakpan maar de warmte wordt daarentegen gelijkmatig en lang vastgehouden. Gebruik zeker in het begin liever geen zure producten zoals tomaten in de pan want dit tast de zorgvuldig opgebouwde anti-aanbaklaag aan. In tegenstelling tot anti-aanbakpannen kan gebruik van harde en/of metalen voorwerpen in de pan kan geen kwaad.

Inbranden van de pan

Voor het eerste gebruik van de pan reinig je de pan grondig met heet water en een borstel. Zet de pan in een koude oven en verwarm tot ongeveer 100ºC, haal uit de oven en smeer de binnen- en buitenkant heel dun in met biologische lijnzaadolie. Plaats de pan terug in de oven, verhoog de temperatuur naar 230ºC en laat gedurende een uur inbranden. Zet dan de oven uit en laat de pan in de dichte oven helemaal afkoelen. Voor het beste resultaat herhaal je het opwarmen, insmeren, inbranden en afkoelen tenminste 3x. Iedere keer zal de pan steeds mooier egaal goudbruin kleuren en de natuurlijk anti-aanbaklaag steeds sterker en beter worden.

Inbranden kan zowel op de kookplaat als in de oven. Mijn voorkeur heeft het om pannen in de oven in te branden. De pan wordt egaal verwarmd en je krijgt een mooiere kleur op je pan. Brandt je een pan in op de kookplaat dan is de bodem van de pan al heet en gloeiend terwijl de opstaande randen nog niet zover zijn. Als Pietje Precies hou ik daar niet van.

Onderhoud

youNa gebruik laat je de pan afkoelen en spoel af met warm water en een spons. Dep de pan droog, smeer in met een heel dun laagje lijnzaad- of arachideolie en verwarm gedurende een paar minuten op een medium pit om de olie in te laten trekken. Laten afkoelen en hup de kast in. Doe je dit niet zorgvuldig dan loop je het risico dat de pan gaat roesten. Zonde want met goed onderhoud gaat de pan je hele leven mee.

Toch wat aanbaksel of hardnekkige plekken? Gebruik liever geen borstel of zeep maar reinig de pan met grof zout. Strooi een laag grof zeezout in de pan en verwarmen tot de pan heet is en roer met een houten lepel tot het zout het aanbaksel heeft losgemaakt. Eventueel kan je er wat water bij gieten om de pan met zoutwater schoon te koken. Hierna voer je weer het normale onderhoud uit.

Gietijzeren pan

Een gietijzeren pan is iets zwaarder dan een plaatstalen pan en heeft een zwarte kleur met een ietwat grove structuur. Gietijzer is echter poreuzer dan plaatstaal en daardoor gevoeliger voor breuk. Laat een gietijzeren pan dus nooit vallen. Voorkom ook grote temperatuurwisselingen. Zet de pan dus nooit koud in een hete oven. En spoel een hete pan ook nooit direct onder koud water maar laat de pan altijd rustig opwarmen of afkoelen.

Soms wordt een gietijzeren koekenpan aan de buitenzijde geëmailleerd. Voor de kwaliteit en de bakeigenschappen is het niet nodig maar het staat natuurlijk wel mooi en het voorkomt roest aan de buitenzijde. Het is dus meer een kwestie van smaak of je al dan niet kiest voor een geëmailleerde buitenzijde.

Het inbranden, gebruik en onderhoud van een gietijzeren pan is hetzelfde als bij een plaatstalen pan. Heb je echter een pan die aan de buiten is geëmailleerd wees je er dan van bewust dat emaille niet heter mag worden dan 240/250ºC. Omdat gietijzer warmte goed opneemt en vooral ook lang vasthoudt kan de temperatuur in de pan dus flink kan oplopen. Ik brand een gietijzeren pan met emaille coating daarom in bij max 210/220ºC en nooit langer dan 1 uur per sessie. Bij gebruik van lijnzaadolie tijdens het inbranden kan dat ook prima omdat lijnzaadolie een laag rookpunt heeft. Wil je meer weten over inbranden en de werking van lijnzaadolie dan heb ik op internet een heel interessant artikel voor je gevonden.

Roestvrijstalen pan

Roestvrijstalen pannen zijn doorgaans wat zwaarder, kunnen flink heet worden en houden de warmte goed vast. Ze hebben echter geen anti-aanbaklaag en vormen ook geen natuurlijk anti-aanbaklaag zoals bij gietijzeren en plaatstalen pannen het geval is. Ook zijn ze relatief duur. Vaak zijn roestvrijstalen pannen onderdeel van een pannenlijn en passen ze mooi bij de kookpannen uit de serie. Hoewel ik er 2 in de kast heb staan gebruik ik ze nooit meer. Gietijzer en plaatstaal hebben gezien de bakeigenschappen echt mijn voorkeur. Hou je echter niet van het gebruikte uiterlijk dat deze pannen krijgen of wil je graag de stijl van je kookpannen doortrekken in je koekenpannen dan is een roestvrijstalen koekenpan een prima optie.